• صفحه نخست
• سه تار

سه تار از سازهای ملی ایران و از خانواده تنبور و دوتار و نزدیک به تار است. به دلیل عدم تعلق به قومی خاص، سازی شهری به شمار می‌رود. در موسیقی دستگاهی ایران امروزه بسیار ترویج یافته است. در دسته بندی سازها نیز به واسطه داشتن سیم (زه) و نواختن با مضراب ، در دسته ی سازهای زهی مضرابی قرار می گیرد.
تاریخچه
این ساز در نقوش مربوط به دوره ی ساسانی و حتی قبل از آن نیز دیده می شود، از این رو عمر این ساز را می‌توان تا بیش از 1000 سال تخمین زد.که به تدریج در طول تاریخ تغییراتی در شکل ظاهری و پرده بندی آن داده شده و به صورت سه تار امروزی در آمده است .
این ساز در زمان میرزا علی اکبر خان فراهانی و پسران او میرزا عبدالله و آقا حسینقلی (اواخر دوران قاجار) مانند تار جزو سازهایی بوده که ردیف موسیقی ایرانی را با آن می‌نواختند و تا امروز ادامه پیدا کرده. در حال حاضر جای خود را در موسیقی به عنوان یک ساز مستقل ایرانی مانند تار باز کرده است.
یکی از استادان چیره دستی که در این زمان با صدای سه تار خود گوش و روح را نوازش میداد ، استاد جلال ذوالفنون بود که متاسفانه حدود چند سال پیش بر اثر بیماری فوت کردند و ما بار دیگر شاهد از دست دادن یکی از اساتیدی بودیم که در اواخر عمر خود شاهد بی مهری های فراوانی بود.
نحوه نواختن
نوازندگان سه‌تار برای اجرای آن، در حالت نشسته روی زمین یا صندلی، کاسۀ ساز را به صورت مورب و با زاویه ۴۵ درجه روی ران راست قرار داده و با سر انگشتان دست چپ روی پرده‌ها (دستان‌ها) روی دسته سه‌تار حرکت می‌کنند و با انگشت اشاره دست راست خود به سیم‌ها ضربه می‌زنند. معمولاً برای نوازندگی فقط انگشتان اشاره، میانی، حلقه و در بعضی موارد انگشت کوچک دست چپ استفاده می‌شوند اما در آثار استادان، استفاده از انگشت شست برای پرده‌گیری روی سیم بم نیز کاربرد دارد. در حین نوازندگی سه‌تار، می‌توان با زخمه‌زدن نزدیک به خرک، صدا را کمی زبر و خشن کرد؛ و با انجام این کار نزدیک به گلوی ساز، صدایی نرم و ملایم و اصطلاحاً پخته‌تر تولید می‌شود.

کوک

هر چهار سیم سه‌تار می‌توانند توسط گوشی‌هایی که در انتهای دسته تعبیه شده کوک شوند.
نت پایۀ کوک سه‌تار و تار معمولا نت دو برای سیم یکم است و بقیه سیم ‌ها بر اساس سیم اول کوک می‌شوند.
نتِ دوی مورد استفاده در سه‌تار، در پیانو سی وسط (middle C) است. نت دو در موسیقی ایرانی معمولاً یک پرده پایین‌تر از نت دو در موسیقی کلاسیک، و برابر با سی بِمُل در دیاپازون است.
بعضی اوقات برای تمرین از پایه نت لا برای کوک سیم یکم استفاده می‌شود چرا که صدای ساز بم‌تر بوده و گوش نوازنده را آزار نمی‌دهد. دلیل دیگر برای استفاده از نتِ لا شل‌تر بودن سیم‌هاست و در نتیجه آسیب کمتری به سیم رسیده و عمر مفید آن بالا می‌رود؛ در عین حال که انگشت‌گذاری و اجرای تکنیک‌هایی مانند مضراب ریز روی سیم شل آسان‌تر است.
معمولا برای هر دستگاه، کوک خاصی در نظر گرفته می‌شود، اما بسته به دستگاه، احساس نوازنده و تم آهنگ مورد نظر می‌تواند متفاوت باشد. عوض شدن کوک ساز در هر دستگاه و آواز در موسیقی ایرانی منجر به عوض شدن حال و هوای آهنگ‌ها می‌شود اما می‌توان با استفاده از کوکِ دستگاه‌ها و آوازهای مختلف، آهنگ‌های مربوط به دستگاه و یا آوازی دیگر را نواخت.

اجزای سه تار

• کاسه
• صفحه
• سوراخهای روی صفحه
• خرک
• دسته
• شیار کنار دسته
• سر دسته
• سیم
• سیم گیر
• شیطانک
• گوشی
• پرده

“تمامی محتوا مندرج در سایت متعلق به رسانه ریتم آهنگ می باشد و هرگونه کپی برداری با ذکر منبع بلامانع است.”